Ta ukierunkowana analiza dotyczy obszarów górskich, na których zlokalizowane są wysokie poziomy różnorodności biologicznej i hotspotów kapitału naturalnego, a także zebrano doświadczenia w zakresie ich ochrony, zarządzania i monitorowania. Góry pokrywają 41 % terytorium w przestrzeni ESPON i są domem dla 17 % populacji z 16 masywami (ESPON GEOSPECS 2013). Góry można postrzegać jako „wewnętrzne peryferie”, „marginalne” obszary z perspektywy społeczno-gospodarczej (ESPON, „Wewnętrzne peryferie”, 2016 r.), w których kwestia dostępności usług powinna również obejmować obszary ekosystemowe (MiSE, „obszary wewnętrzne”, 2015 r.). Kwestie górskie mają znaczenie w kluczowych tematach zrównoważonego rozwoju terytorialnego, takich jak łączność ekologiczna i zarządzanie zasobami naturalnymi (np. woda, lasy, gleba). Cele zrównoważonego rozwoju ONZ wymieniają góry w odniesieniu do gospodarki wodnej, efektywnego wykorzystania zasobów naturalnych, ekosystemu i różnorodności biologicznej, zapewniając ochronę ekosystemów górskich i zwiększając ich zdolność do zapewniania korzyści, które są niezbędne dla zrównoważonego rozwoju. W tym sensie NPA przyczyniają się do określenia wspólnych wizji i scenariuszy zrównoważonego rozwoju jednolitych obszarów. Endogenny kapitał naturalny może zatem przyczynić się do zrównoważonych regionalnych cykli gospodarczych i zapewnić wkład w gospodarkę ekologiczną, którą krajowe umowy o partnerstwie powinny być w stanie promować. Warunki ekologiczne i podatność na zagrożenia na danym terytorium wymagają również strategicznej i zintegrowanej polityki zarówno dla obszarów przyrodniczych, jak i miejskich. Zgodnie z IUCN (Międzynarodowa Unia Ochrony Przyrody i Zasobów Naturalnych) obszar chroniony jest wyraźnie określoną przestrzenią geograficzną, uznaną, poświęconą i zarządzaną za pomocą prawnych lub innych skutecznych środków w celu osiągnięcia długoterminowej ochrony przyrody wraz z powiązanymi usługami ekosystemowymi i wartościami kulturowymi. Europejska sieć Natura 2000 i rozwijana sieć szmaragdowa to międzynarodowe europejskie sieci obszarów chronionych, które przyczyniają się do ochrony różnorodności biologicznej. Na szczeblu UE cennymi doświadczeniami są specjalne protokoły konwencji alpejskich i karpackich, przypominające o konieczności zawarcia krajowych umów o partnerstwie oraz o włączeniu celu ochrony i zrównoważonego wykorzystania zasobów naturalnych do polityki sektorowej. W tym sensie krajowe umowy o partnerstwie przyczyniają się do osiągnięcia celów UE i międzynarodowych. Unijna strategia na rzecz bioróżnorodności do 2020 r. zachęca do współpracy i dialogu z kluczowymi sektorami i zainteresowanymi stronami, a także do opracowania mechanizmów na rzecz różnorodności biologicznej (np. platforma Business@Biodiversity; Inicjatywa „Ekonomia ekosystemów i bioróżnorodności”, zapewniająca, aby kwestie te znalazły odzwierciedlenie w procesie decyzyjnym na wszystkich szczeblach. Podejście do rozwoju terytorialnego oparte na umowach krajowych można również przenieść na inne rodzaje terytoriów, niezależnie od tego, czy są to obszary górskie (Pyreneje, Alpy Dinaryczne), czy też nie (np. obszary przybrzeżne i morskie, jak w przypadku sieci obszarów chronionych Adriatyku, DANUBEPARKS, sieci obszarów chronionych wzdłuż Dunaju). Stanowi on perspektywę zarówno dla krajów ESPON, które nie mają doświadczenia w krajowych umowach o partnerstwie, jak i krajów nienależących do ESPON (np. Bośnia i Hercegowina, Serbia, Czarnogóra, Albania), dążących do włączenia kapitału naturalnego do strategii terytorialnych i osiągnięcia celów UE.
